پایان نامه بررسی لزوم تداوم استراتژی های تجدید ساختار صنعت برق ایران

پایان نامه بررسی لزوم تداوم استراتژی های تجدید ساختار صنعت برق ایران

چکیده

از جمله مباحثی که مدت هاست پیش روی تصمیم گیران و سیاست گذاران صنعت برق در بسیاری از کشورهای دنیا قرار دارد، تفکر تجدید ساختار این صنعت مطابق با روند افزایش کارایی و رقابت در دیگر صنایع است. صنعت برق ایران نیز از این قاعده مستثنی نبوده و از اوایل دهه 70 به تغییر ساختار سازمانی خود اقدام نموده است و حال، هدف اصلی از انجام این مطالعه کاربردی بررسی و تعیین لزوم تداوم استراتژی هایی است که تاکنون در زمینه ی تجدید ساختار صنعت برق ایران اجرا شده اند. جهت پاسخ به این سؤال، پرسش نامه ای حاوی 25 گویه طراحی گردید و با استفاده از روش دلفی و از طریق نمونه گیری قضاوتی و هدفمند در میان یک پنل تخصصی 11 نفره متشکل از چند تن از اساتید دانشگاهی متخصص در رشته های اقتصاد انرژی و برق، تعدادی از مدیران و معاونان بخش های تولید، انتقال و توزیع برق و نیز صاحب نظران در زمینه ی خصوصی سازی و تجدید ساختار استراتژیک توزیع شد و پس از سه بار تکرار این فرایند سرانجام نتایج مورد نظر حاصل گردید. این نتایج که با استفاده از جدول های توزیع فراوانی، درصد گیری و شاخص مد تحلیل گردید حاکی از آن است که با وجود کاستی ها و نواقصی که در حال حاضر گریبان گیر صنعت برق ایران است، اما روند تجدید ساختار این صنعت مثبت ارزیابی می شود و تداوم استراتژی هایی که در این زمینه اتخاذ شده اند لازم و ضروری است.

کلید واژه ها: اصلاحات صنعت برق، تجدید ساختار، مقررات گذاری، مقررات زدایی، خصوصی سازی.

مقدمه

استفاده از انرژی به منظور توسعه اجتماعی و اقتصادی و نیز بهبود کیفیت زندگی در همه کشورها امری ضروری است به گونه ای که امروزه برق(به عنوان یکی از مصادیق انرژی) به یک درونداد حیاتی مبدل گشته که طیف گسترده ای از فعالیت های مربوط به تولید، انتقال و مصرف را پشتیبانی می کند). کنترل گازهای گلخانه ای موجود در جو و دیگر انواع گازها نیز مستلزم تمرکز بر روی کارایی تولید، انتقال، توزیع و مصرف انرژی می باشد. امروزه تولید و توزیع برق به یکی از بزرگترین کسب و کارهای جهان تبدیل شده که عایدی سالانه ی آن در حدود یک تریلیون دلار تخمین زده شده است.

اصلاحات صنعت برق

برای مدت تقریباً یکصد سال، از اواخر قرن نوزدهم تا انتهای قرن بیستم، صنعت برق دارای ساختار انحصاری (تنظیمی و نظارتی) بوده است. به عبارتی، این صنعت در ابتدا با احداث واحدهای کوچک و خصوصی تولید برق حیات خود را آغاز کرد اما به تدریج و با درک اهمیت آن، روند دولتی شدن (و به دنبال آن انحصاری شدن) صنعت مذکور آغاز شد. بنابراین صنعت برق به عنوان یک صنعت یکپارچه و کاملا انحصاری در اذهان شکل گرفت که هر کسی توان ورود به این عرصه و انجام فعالیت در آن را نداشت. با همین ذهنیت بود که دولت ها (به طور عام) کنترل صنعت برق را در دست گرفتند.

داینر و لارسن شاخص های اصلی بخش برق در دوره ی انحصار را چنین بر می شمرند :

• قیمت های ثابت : قیمت ها غالباً بر اساس نیازها و هزینه های شرکت های برق تنظیم می شوند، به گونه ای که این شرکت ها می توانند هزینه های خود را یا به صورت فوری و یا در آینده ای نزدیک پوشش دهند. این شیوه سبب می شود که ریسک مالی شرکت ها به حداقل ممکن کاهش یابد.

• اطلاعات کامل و دقیق : در کشورهایی که شرایط انحصاری بر صنعت برق آن ها حکم فرماست هیچ دلیلی برای عدم ارائه ی اطلاعات دقیق و درست وجود ندارد. از این رو به دلیل میزان اندک عدم اطمینان بازار و نیز دسترسی به اطلاعات دقیق، فرایند برنامه ریزی برای ظرفیت-های جدید، ارتقای آن ها و غیره به راحتی با استفاده از مدل های استاندارد تحقیق در عملیات انجام می گیرد.

• قابل پیش بینی بودن تقاضا : در شرایط انحصاری، تقاضایی که باید پیش بینی شود، یک تقاضای تجمعی است؛ به این معنا که این تقاضا، تقاضای کل یک ناحیه یا کشور است.

• مقررات مشارکتی(تعاونی) : بین قانون گذار و شرکت، نوعی محیط کاری مشارکتی (تعاونی) موجود است و در اکثر موارد، اهداف هر دو مشابه است.

اما از آغاز دهه 199، صنعت برق در سراسر دنیا تحولات بنیادینی را تجربه کرد. ساختار سنتی این صنعت که حول انحصار و مالکیت دولتی بنا شده بود، به تدریج منسوخ گشته و زمینه برای رقابت بخش های گوناگون با یکدیگر فراهم گردید. به این ترتیب، کشورهای مختلف هریک گام هایی را در راستای اصلاح صنعت برق خود برداشتند.

مجموعه اقداماتی که به منظور بهبود وضعیت صنعت برق و ارائه ی بهتر و مناسب تر خدمات به مصرف کنندگان صورت می گیرد فرایند اصلاحات صنعت برق نامیده می شود. هدف اصلی از انجام برنامه های اصلاحاتی همانگونه که در اسناد بانک جهانی نیز به برخی از آن ها اشاره شده، موارد زیر است:

* پایداری اقتصادی و حفظ دوام داخلی و خارجی آن؛

* حرکت اقتصاد به سمت یک الگوی توسعه ی پایدار؛

* بهبود شرایط اجتماعی و کاهش فقر؛

* ایجاد فضای رقابتی به منظور کاهش هزینه ها و افزایش کارایی؛

* مشتری مداری و افزایش قدرت انتخاب مشتری؛

* منطقی کردن اهداف و انتقال ریسک سرمایه-گذاری از مصرف کننده به تولیدکننده؛

* جذب سرمایه های داخلی و خارجی به صنعت برق؛

* شفاف نمودن هزینه ها و مشخص شدن هزینه واقعی-انرژی

جهت دست یابی به اهداف مذکور، سیاست هایی نیز پیشنهاد شده است که برخی از آن ها عبارتند از :

* افزایش نفوذ بخش خصوصی از طریق کاهش مشارکت دولت در اقتصاد و قانون زدایی بازار؛

* افزایش بهره وری از طریق کاهش هزینه های تولیدی و بهبود کارایی

فهرست عناوین اصلی پایان نامه

فصل اول : کلیات

مقدمه

شرح و بیان مسأله پژوهشی

اهمیت و ارزش تحقیق

اهداف تحقیق

سؤال های تحقیق

تعریف عملیاتی متغیرهای پژوهش

دستاورد/نوآوری تحقیق

خلاصه ای از یافته های پژوهش

فصل دوم: ادبیات موضوع و پیشینه تحقیق

مقدمه

چارچوب نظری

اصلاحات صنعت برق

مؤلفه های اصلی اصلاحات صنعت برق

اصلاحات در ساختار

تفکیک اجزا

تجدید ساختار

اهداف تجدید ساختار صنعت برق

الزامات و نیازمندی های تجدید ساختار صنعت برق

بازار برق

تعریف و فلسفه بازار برق

مراحل تشکیل بازار برق

موانع شکل گیری و یا انحراف بازار رقابتی برق

بررسی تجارب کشورهای مختلف در زمینه تجدید ساختار صنعت برق

بررسی تجارب برخی کشورهای توسعه یافته در زمینه تجدید ساختار صنعت برق

بررسی تجارب برخی کشورهای درحال توسعه در زمینه تجدید ساختار صنعت برق

صنعت برق ایران

تاریخچه

وضعیت کنونی صنعت برق ایران

اصلاحات صنعت برق در ایران

اصلاحات ساختاری در صنعت برق ایران

روند تجدید ساختار در صنعت برق ایران

چالش های فراروی صنعت برق ایران

اشکالات ساختاری صنعت برق در ایران

شرکتی سازی

اصلاحات در قانون

مؤلفه های اصلاحات در قانون

قانون زدایی

قانون گذاری(تجدید مقررات)

اصلاحات در مالکیت

مؤلفه های اصلاحات در مالکیت

خصوصی سازی

پیشینه تجربی

پژوهش های خارجی

پژوهش های داخلی

فصل سوم : روش شناسی تحقیق

مقدمه

مفهوم تحقیق

روش تحقیق

تعریف عملیاتی مفاهیم

ابزار تحقیق

قلمرو تحقیق

جامعه آماری تحقیق

نمونه آماری تحقیق

حجم نمونه آماری

روش و طرح نمونه برداری

روش اجرا و گردآوری اطلاعات

روش تحلیل نتایج

شرط توافق

روش تجزیه و تحلیل نتایج

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های تحقیق

مقدمه

تحلیل نتایج

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادها

مقدمه

خلاصه ای از مطالعه

بحث و بررسی

نتیجه گیری

محدودیت ها، مشکلات و پیشنهادهای تحقیق

فهرست منابع

پیوست ها

چکیده انگلیسی